Hoe moed en risicovreugde kleur toevoegen aan je werkleven
De wereld om ons heen verandert continu, is onzeker en complex. Doeltreffend omgaan met deze realiteit vraagt een wendbare en nieuwsgierige opstelling. Maar ook moed, risicocompetentie en verbeeldingskracht. Anders word je een speler in andermans spel. Waar haal je de kracht vandaan om de bepalende factor in je eigen werkleven te zijn? En welke rol spelen moed en risicovreugde daarbij?
Tijdens onze opvoeding leerden we vooral om te voldoen aan de verwachtingen van onze omgeving, ook als we onszelf daarbij geweld aandeden. Zo leerden we om op schoot te zitten van tante Annie en toch nog aardig te doen, ook al had zij een uiterst onwelriekende lichaamsgeur. In ons werkzame leven gaat dit aanpassingsproces vrolijk door. Ondertussen verloren we een belangrijke kwaliteit: gaan staan voor wie je bent en waarin je gelooft. Wie herkent zich niet in de volgende voorbeelden:
Natuurlijk speelt bij al dit ontwijkgedrag een dieper liggende angst voor ongerief of afwijzing. In plaats van deze angst onder ogen te zien wordt er gekozen voor ‘de lieve vrede’. Een vorm van zelfbedrog en daarom een uitingsvorm van ‘de terreur van de harmonie’. Dit gedrag ontsluit geen nieuwe mogelijkheden, maar zorgt wel voor stagnatie of erger.
Mensen willen zich graag ontplooien, maar hiertoe niet gedwongen worden. Ze gedragen zich conservatief en bang, meestal uit vrees, dat de toekomst weinig goeds in petto heeft. Dan stagneert ontwikkeling en verlangt men terug naar lang vervlogen tijden. Maar wie kiest voor optimisme en vooruitgang moet de moed opbrengen om te herdefiniëren wat wel van waarde is. In het ‘hier en nu’, voor zichzelf en de buitenwereld. Om vervolgens buiten de comfortzone te bouwen aan iets, dat er nu nog niet is. Moed staat in dit krachtenveld voor de wil om risico’s te nemen gekoppeld aan de beheersing van je angsten. Moed is nodig waar kennis, kunde en ervaring ontoereikend zijn geworden. Of in het Engels: ‘courage is a love affair with the unknown’ (Osho). Moed is niet de afwezigheid van angst; moed betekent wel je angst voelen en toch je hart volgen. Maar wie heeft ons dit geleerd?
Een ding is in ieder geval wel duidelijk. Tegenover risicoaversie staat risicovreugde; de notie dat het bevrijdend is om risico in je leven toe te laten. Met als winst het plezier van het proberen, de vreugde van het wagen en de voldoening die hoort bij het verleggen van je grenzen. Want ook als het ‘mis gaat’ leer je ontzettend veel meer over jezelf, dan dat je continu met risicomijding bezig bent. Risicovreugde is de hoogste vorm van energie en de mooiste vorm van vrijheid. Want wie kersen wil eten moet in de boom klimmen. En op tijd klimmen, anders resteren slechts de aangevreten exemplaren.
Belangrijker dan ‘aardig zijn’ is authentiek en betrouwbaar zijn. Zeker nu alles zo snel verandert. Dat betekent vaardig zijn in het nakomen van je beloftes, ook en vooral bij tegenspelstress als er voor je gevoel echt iets op het spel staat. Denk aan durvende interventies, die tegen de organisatiecode ingaan, bijvoorbeeld ‘geef ik mijn baas wel of geen feedback’, ‘meld ik problemen wel of niet’, ‘schroef ik het ambitieniveau op of kies ik voor de status quo’. Deze alledaagse beslissingen zijn van cruciaal belang. Want we kennen allemaal wel voorbeelden van onwaarachtig gedrag. Uitmondend in een gebrek aan realisatiekracht; veel beloven en weinig doen. Of ingegeven door een gebrek aan visie; veel bewegen, geen richting. Of veroorzaakt door een gebrekkig moreel kompas; zo de wind waait, waait mijn jasje. De echte ontsporingen vloeien meestal voort uit een combinatie van deze factoren. Met als belangrijkste tekortkoming het gebrek aan moed; resulterend in bewust wegkijken of ontkennen. Omdat er wordt gekozen voor het uit de weg gaan van de confrontatie – ‘de gemakkelijkste weg’. Omdat dit aanvoelde als de veiligste weg. Dit hele zelfbedrog stuit op één probleem: er zijn geen veilige en gemakkelijke wegen meer.
Wat is ‘de return on courage’ en waarom rendeert moed altijd beter dan kleurloze volgzaamheid:
Met moedig gedrag komen er zeker risico’s op je pad. Maar deze risico’s zijn te overzien en vallen in het niet in vergelijk met de risico’s van een plooibaar leven en een hierbij behorend benauwd bewustzijn.
Helaas is voor veel mensen binnen organisaties het werkende leven een leven vol ingewikkeld ontwijken geworden. Gelukkig is er zoveel meer mogelijk. En veel meer, als je bereid bent om buiten je comfortzone op zoek te gaan en de daarbij behorende risico’s te nemen.
Niemand krijgt moed cadeau. Het leven vanuit moed, zeker de volwassen vorm ervan, vraagt een serieuze bijna therapeutische inspanning: ‘soul searching’ (waar gaat het in mijn leven echt om?) en een diep innerlijk commitment (waarvoor wil ik ‘sterven’?).
Voor mensen die echt durven is het leven geen generale repetitie. Het gaat bij elk dilemma telkens weer om principiële keuzes tussen aanpassen en vernieuwen, tussen manipuleren en confronteren, tussen schijnheiligheid en waarachtigheid. Je roer recht houden vraagt moed en risicovreugde, zo nodig tegen de stroom in. Deze autonome en authentieke levenshouding komt niet vanzelf, maar vraagt oefening en een soms pijnlijke zelfanalyse. Dit proces is niet altijd leuk, maar bepaalt wel de kwaliteit van je keuzes, zeker wanneer je onder druk komt te staan. Want uiteindelijk is het je laten bepalen door je angsten ook een keuze, die je kunt besluiten niet te maken.
Binnenkort geef ik weer een training Ontwikkeling Interpersoonlijke Competentie, waarin lef een belangrijke rol speelt. Heb jij het lef om echt het verschil te maken? Doe hieronder de lef scan.
